Przylegające do Elbląga Żuławy Wiślane zajmują obszar delty Wisły. Ich bogactwemsą bardzo urodzajne ziemie. Powstały dzięki działalności wielu pokoleń ludzi, którzy już w średniowieczu zajęli się regulacją rzekii osuszaniem polderów. W późniejszych wiekach na ten teren przybyli osadnicy z północnych Niemiec i Niderlandów. Bogaci właściciele pól zostawili po sobie wspaniałe dziedzictwo architektury szkieletowej,jakim są domy podcieniowe. Charakterystyczne dla regionu budownictwo znika z krajobrazu Żuław w szybkim tempie. Na zachowanie dziedzictwa architektonicznego Żuław obok służb konserwatorskich i wykonawców praco gromny wpływ mają obecni użytkownicy budynków.

Żuławski dom podcieniowy w Trutnowach

Dobrym przykładem udanego połączenia koniecznych warunków dla uratowania domu podcieniowego jest obiekt w Trutnowach zbudowany w latach 1720 – 1726 dla Georga Basenera. Jest to jeden z największych i najpiękniejszych przykładów architektury podcieniowej na Żuławach. W 1982 roku w zrujnowanym domu zamieszkał z rodziną artysta plastyk Daniel Kufel, ratując go przed zniszczeniem. W domu zachowany jest pierwotny układ przestrzenny z wielką sienią z galerią, izbą w parterze skrzydła południowego oraz typowym zespo- łem pozostałych izb mieszkalnych i gospodarczych. Szczyt zachodni ustawiony nad podcieniem wsparty jest na rzędzie ośmiu słupów, dzielących elewację na siedem pól. Słupy zwieńczone są profilowanymi mieczami. Piętro o konstrukcji szkieletowej wyróżnia się ozdobnym układem belek; prostokątnym, skośnym, falistym i rombowym. Pola romboidalne wypełnione są cegłą w układzie „jodełkowym”. Kilka lat temu przystąpiono do prac renowacyjnych i konserwatorskich. Konstrukcja ryglowa posiadała ubytki i liczne pęknięcia. Słupy podcienia na skutek wieloletniej pracy budynku były przemieszczone a ich wnętrze zniszczył grzyb słupowy. Fragmenty wypełnienia ceglanego były luźne i wysuwały się z lica elewacji. Sama cegła posiadała liczne ubytki. Elementy ceglane i drewniane elewacji oczyszczono metodą strumieniowania ściernego a w miejscach, gdzie struktura cegieł była osłabiona, dokonano jej wzmocnienia preparatem KSE 300. Drobne i płytkie ubytki uzupeł- niono mineralną zaprawą Restauriermörtel, gotową do stosowania i barwioną w masie. Do uzupełnień spoinowania w miejscach przemurowań użyto zaprawy do spoinowania Fugenmörtel. Kolor i kształt spoiny dobrano do zachowanych fragmentów spoinowania. Elementy drewniane zostały wzmocnione strukturalnie poprzez nasączenie żywicami metodą pędzlowania „mokre na mokre”. Do tego celu użyto poliuretanowego preparatu PU Holzverfestigung. Produkt ten posłużył do wzmacniania i stabilizowania drewna, zaatakowanego przez grzyby. W obszarze wzmocnionym zahamowany został dalszy wzrost grzybów jak i uniemożliwiony ponowny atak insektów.Zniszczone fragmenty słupów podcienia w dolnej partii, zostały uzupełnione żywicą poliuretanową z trocinami PU Holzersatzmasse. Preparat ten wypełniając zniszczenia wewnątrz, zwiększył ich wytrzymałość konstrukcyjną i pozwolił zapobiec wymianie dolnych części słupów. Preparat ten ma niewielki ciężar właściwy i dobrą przepuszczalność pary wodnej. Dzięki temu nadaje się szczególnie do uzupełniania ubytków drewna w konstrukcjach szachulców.

Katedra w Elblągu

Jadąc przez Żuławy z daleka można dostrzec wysoką wieżę katedry w Elblągu. To jeden z nielicznych zachowanych dowodów dawnej świetności i bogactwa tego miasta. Elbląg należał do Hanzy, organizacji, która w XIV-XV wieku skupiała większe miasta basenu Morza Bałtyckiego i Północnego. Zmonopolizowała handel w tej części Europy, a należące do niej miasta przeżywały wówczas swoją świetność. Kupcy elbląscy pływali ze swoimi towarami do Anglii i Norwegii, a nawet do Portugalii. Katedra św. Mikołaja w Elblągu to jeden z najwyższych obiektów sakralnych w Polsce, wieża ma wysokość ok. 100 m. Początki kościoła sięgają połowy XIII wieku, przez kolejne stuleciakościół był stopniowo rozbudowywany. W czasie II Wojny Światowej został poważnie zniszczony a po wojnie odbudowany. Watek ceglany na elewacjach świątyni ułożony jest w porządku kowadełkowym, częściowo krzyżowym i polskim. Podczas remontu po zniszczeniach wojennych zastosowano cegłę gotycką rozbiórkową i współczesną mającą rozbielony odcień ceglasty drastycznie odróżniający się od pierwotnych cegieł gotyckich. Elewacja wschodnia była pokryta zabrudzeniami, okopceniami oraz resztkami zapraw z różnych okresów. Zachowała się częściowo pierwotna wapienna spoina cegły. Do renowacji katedry w Elblągu przystąpiono w 2007 roku rozpoczynając od elewacji wschodniej. Oprócz prac hydroizolacyjnych przeprowadzono kompleksową konserwację wątków ceglanych i detalu kamiennego. Prace rozpoczęto od oczyszczenia elewacji, wzmocnienia strukturalnego preparatem opartym na estrach kwasu krzemowegoKSE 300, wymianą i naprawą uszkodzonych cegieł i kamienia. Do uzupełnienia ubytków zastosowano barwione w masie zaprawy Restauriermörtel. Wiele procesów niszczących związanych było z penetracją zanieczyszczonej wody do budowli poprzez siatkę nieszczelnych spoin. Wzorując się na zachowanych pozostało- ściach pierwotnego spoinowania katedry wymieniono spoiny na całej powierzchni elewacji opracowując indywidualną recepturę zapraw. Punktem wyjścia do stworzenia receptury stała się zaprawa wapienna Historic Kalkspatzenmörtel. Remmers oferuje tę zaprawę, jako półprodukt dostarczany w postaci mokrej na plac budowy. Historic Kalkspatzenmörtel to zaprawa z grudkami wapna, wytwarzana metodą opisywaną w średniowiecznych manuskryptach. Nie zawiera trasu i cementu, a jedynie mączkę ceglaną, stosowaną już w starożytności, jako czynnik hydrauliczny.Zaprawa pozwoliła konserwatorom w Elblągu na taką modyfikację składu, aby idealnie dopasować ją do zachowanej zabytkowej spoiny.



Jacek Olesiak
konserwator dzieł sztuki
Remmers Polska Sp. z o.o

Autor: Remmers - zobacz wizytówkę firmy