Ochrona zabytkowego, regionalnego budownictwa to ważny element współpracy Polaków, Niemców i Czechów w ramach Euroregionu Nysa. Polska ma w ochronie tej spuścizny szczególne zaległości. Większość ze znajdujących się na terytorium Polski sześciuset zabytkowych domów przysłupowych ze ścianami szachulcowymi wciąż czeka na odnowienie. Jednak niektóre już odzyskały lub powoli odzyskują dawny blask – jak te w Zgorzelcu, Bogatyni i Płóczkach Górnych.

Na terenie „Krainy domów przysłupowych” obejmującej tereny polskie, niemieckie i czeskie znajduje się ok. 19 tys. obiektów łączących w sobie konstrukcję przysłupową i szachulcową. Taki sposób budowania stosowany od początku XVI wieku, rozpowszechnił się na terenach Dolnego Śląska w wieku XVI I.

Domy charakterystyczne

W domach przysłupowych część mieszkalna stanowiła najczęściej skrzynię, której zrębowe ściany obciążał własny strop belkowy, ale nie podtrzymywały one kondygnacji górnych. Robiły to osadzone na niezależnych podwalinach zewnętrzne drewniane „przysłupy”. Ich powstanie najczęściej kojarzono z chałupniczym tkactwem rozwijającym się na tych terenach. Pracujący warsztat tkacki, znajdujący się zwykle w największej izbie, powodował drgania, co przy jednolitej konstrukcji mogłoby zagrażać statyce budynku. Natomiast ściany szkieletowe o konstrukcji szachulcowej budowało się w taki sposób, że drewniany szkielet wypełniano trzciną lub słomą zmieszaną z gliną.

Na ratunek zabytkom

Program ochrony, renowacji i pielęgnacji domów przysłupowych został przyjęty 17 października 2007 roku w Zittau (Żytawa). Polskie „przysłupy” są obecnie w bardzo złym stanie – glina i drewno to materiały o ograniczonej trwałości. Często jest to ostatni dzwonek na ich ratowanie. Firma Remmers przyłączyła się do dzieła odnowy cennych domów. Jej produkty zastosowano podczas renowacji zabytkowych budynków o konstrukcji przysłupowej w Zgorzelcu, Bogatyni i Płóczkach Górnych.
- Chętnie bierzemy udział w tego typu przedsięwzięciach renowacyjnych – mówi Grzegorz Bojarski z Remmersa – Mamy doświadczenie z zabytkami, które zdobywaliśmy współpracując podczas konserwacji wielu drewnianych obiektów architektury w Polsce.

Przywieziony do Zgorzelca

Dom Kołodzieja pierwotnie stał w Wigancicach Żytawskich. Wybudowano go w 1822 roku. Najpierw mieszkali w nim Niemcy, następnie Polacy. Potem wieś przestała istnieć z powodu ekspansji kopalni Turów. Dom został wykupiony przez Elżbietę Lech-Gotthardt, która doprowadziła do jego translokacji czyli przemieszczenia. Podstawowy kształt budynku został odtworzony w nowym miejscu, w Zgorzelcu.
- Przenoszenie tego domu było nie lada wyzwaniem – opowiada Grzegorz Bojarski - Każda belka musiała być ponumerowana i potem połączona tak jak w Wigancicach, bez użycia gwoździ. Nasza firma konsultowała poszczególne etapy prac od samego początku. Pierwsze prace zabezpieczające wykonywano impregnatami Remmers, jeszcze gdy dom stał na swoim starym miejscu.

Działania renowacyjne

Podczas renowacji domu przysłupowego w Zgorzelcu zastosowano cały szereg produktów z oferty firmy Remmers. Wewnątrz izby drewnianej, na belkach i deskach, wykorzystano wodorozcieńczalny środek Adolit Holzwurmfrei zwalczający szkodniki drewna (nieszkodliwy dla przebywających w budynku ludzi). Kolejnymi użytymi środkami do zabezpieczenia drewna były m.in. barwny impregnat HK-Lasur, dający oprócz efektu plastycznego, ochronę przed mikroorganizmami, owadami, promieniowaniem UV i wilgocią, Epoxi-Holzverfestigung - żywica wzmacniająca osłabione drewno oraz impregant Aidol Hartwachs-Öl zastosowany na drewnie wewnątrz pomieszczeń, oparty na olejowoskach. Do wzmocnienia kamienia użyto preparatu KSE 300 a do jego zaimpregnowania roztworu Funcosil SNL. Barwiona zaprawa Restauriermörtel posłużyła do renowacji, uzupełniania ubytków i reprofilacji podłoży mineralnych. Z katalogu firmy Remmers pochodzą też materiały wykorzystane przy hydroizolacji obiektu - preparat do uszczelniania i renowacji - Kiesol, szlam elastyczny do wykonywania zespolonych powłok hydroizolacyjnych - Elastoschlämme 2K, szlam uszczelniający - Sulfatexschlämme oraz tynk renowacyjny - Sanierputz - stara biel. Prace konserwatorskie i budowlane wykonano przy użyciu wysokiej jakości produktów zestawionych w systemy służące rozwiązaniu poszczególnych problemów, z jakimi mamy do czynienia podczas renowacji zabytkowego budownictwa. Przenosiny domu z Wigancic Żytawskich do Zgorzelca zakończyły się sukcesem o czym świadczy piękny widok ocalonego od zagłady budynku. Sławy obiektowi przysparza także doskonała kuchnia mieszczącej się wewnątrz restauracji.

Bogatynia i Płóczki Górne – akcja ratunkowa domów przysłupowych trwa!

Pierwsze wzmianki na temat miejsca, w którym stoi bogatyński obiekt sięgają roku 1688, dlatego jego właściciele szacują, że także sam budynek powstał w XVII w. W 2007 uzyskali pozwolenie na budowę i rozpoczęły się prace – odrestaurowano oryginalną izbę zrębową, odtworzono konstrukcję przysłupową parteru i szkieletową pierwszego piętra oraz więźbę dachową. W oryginalnej formie udało się zachować prawie całą izbę zrębową, poszczególne elementy konstrukcji pierwszego piętra, stropy belkowo-deskowe, drzwi i schody.
Natomiast wiek domu w Płóczkach Górnych niedaleko Lwówka Śląskiego szacuje się na 300 lat. Gościniec „Pod Zielonym Jajem”, bo taką nosi dziś nazwę, został odrestaurowany od podstaw z zachowaniem konstrukcji szachulcowej, metrowej grubości piaskowcowych ścian i kunsztownej drewnianej więźby dachowej. Na parterze mieści się sień i karczma, na piętrach pokoje gościnne. Prace w obiekcie nie zostały jeszcze ukończone.
W obydwu domach wykorzystano wspomniane już wyżej środki: do renowacji drewna (Holzwurmfrei i HK-Lasur), kamienia (Restauriermortel, Funcosil SNL i Funcosil FC). Wykonano też hydroizolacje fundamentów przy użyciu produktów: Kiesol, Dichtspachtel, Elastoschlämme, Sulfatexschlämme. Na zasolone murowane ściany nałożony tynk renowacyjny Sanierputz - stara biel, mineralną gładź Feinputz i pomalowano farbą silikonową Siliconfarbe SF.
W gościńcu w Płóczkach zastosowano jeszcze barwną lazurę do dekoracji drewna Allzweck-Lasur a do wypełnienia szkieletu i ocieplenia budynku, zastosowano system tynków Fachwerkmortel, Wärmedammputz i Feinputz.

Dziesiątki lat zaniedbań spowodowały, że renowacja zabytkowych domów przysłupowych to dzisiaj pilna konieczność. Bez natychmiastowych działań większość z nich może przestać istnieć. Byłaby to wielka strata dla pejzażu architektonicznego tego regionu Europy a unikalnego na skalę światową drewnianego domu przysłupowego.
- Odnawianie takich obiektów to długa i mozolna praca – mówi Grzegorz Bojarski – Jednak mogę zapewnić, że zawsze przynosi bardzo dobre efekty. Za każdym razem właściciele nie mogą uwierzyć, że ich dom tak wypiękniał.Źródło: www.remmers.pl

Autor: Remmers - zobacz wizytówkę firmy