chemia budowlana

O tym, czym są zabiegi konserwatorskie w budynkach, a także o wiekowych piwnicach, ścianach i dachach z Jackiem Olesiakiem - konserwatorem dzieł sztuki oraz product managerem w dziale Renowacji Budowli i Konserwacji Zabytków firmy Remmers Polska, rozmawia Marek Żelkowski.

Akademię Sztuk Pięknych w Krakowie ukończył Pan w 1994 roku. Potem przez kilka kolejnych lat pracował Pan jako konserwator zabytków…

…a potem dowiedziałem się, że firma Remmers poszukuje osób z kierunkowym wykształceniem konserwatorskim, które wspomogłyby ją w dziale renowacji i postanowiłem skorzystać z szansy wzbogacenia swojej wiedzy o bardzo praktyczne oraz technologiczne aspekty. Pracuję w firmie od piętnastu lat jako konsultant i osoba zajmująca się szkoleniami. Dużo podróżuję po kraju pomagając firmom wykonującym prace renowacyjne na różnych zabytkowych obiektach architektonicznych. Swoją wiedzą dotyczącą preparatów firmy Remmers, wspomagam konserwatorów opracowujących technologię renowacji budowli zabytkowych i tych odnawiających rzeźby lub polichromie.

Jest pan zatem człowiekiem, który wie nie tylko, co należy zrobić, aby wiekowy budynek odzyskał dawny blask, ale również ekspertem w dziedzinie chemii budowlanej, która może wspomóc wykonanie takiego zadania. Wyobraźmy sobie zatem inwestora, który nabył stary dworek i chce przywrócić mu dawno minioną świetność. Jakie niespodzianki-pułapki czekają na takiego miłośnika dawnej architektury?

Jeżeli ktoś ma szczęście i możliwość nabycia starego dworku, to jeszcze przed zakupem powinien mieć świadomość, że taka budowla wymaga wielu specjalnych zabiegów. Zabiegów, których nie trzeba przeważnie stosować w przypadku obiektów nowszych. Najważniejszą sprawą jest oczywiście szczegółowe rozpoznanie stanu w jakim znajduje się budowla. Warto zatem zgromadzić wszelkie dokumenty, jakie powstały przez lata i dotyczą owego… przykładowego dworku. Często okazuje się, że wiele lat temu wykonywane były badania dotyczące różnych części budynku. Bywa, że udaje się dotrzeć do historii wznoszenia obiektu i danych dotyczących użytych wówczas materiałów. Bardzo przydatne okazują się również stare plany. Mówiąc krótko, im więcej dokumentów uda się zgromadzić tym lepiej dla planowanego procesu renowacji. Często moje zadanie polega na przekonaniu inwestora, że odnowienie zabytkowej budowli nie powinno być procesem żywiołowym! Trzeba uświadomić mu, że potrzebuje nie tylko owych dokumentów, o których wspomniałem, ale również: szczegółowego planu rewitalizacji obiektu, doświadczonego architekta, który ów plan stworzy oraz konserwatora, który uzupełni projekt budowlany o program konserwatorski. Jednak zanim to wszystko nastąpi warto uświadomić inwestorowi skalę wydatków, jakie go czekają. Odnawianie obiektu zabytkowego zawsze związane jest z kosztami, o których mieszkańcy nowoczesnych domów często nie mają pojęcia. Myślę, że uświadomienie skali owych kosztów jest bardzo ważne. Chodzi o to, aby zadanie, które bierze na siebie właściciel, nie przerosło jego możliwości finansowych. Większość ludzi naprawdę nie zdaje sobie sprawy, z jak poważnymi wydatkami wiąże się odnowienie obiektu, który objęty jest ochroną konserwatorską.

Załóżmy, że inwestor przystępuje już do prac związanych z odnowieniem dworku. Na jakie problemy związane z konstrukcją obiektu może napotkać?

Bardzo często tego rodzaju budowle przez długie lata znajdowały się w posiadaniu ludzi, którzy nie chcieli lub nie potrafili zadbać o ich stan techniczny. Zdarza się również, że obiekt przez długi czas stał opuszczony. Sporym problemem jest zatem wilgoć. Często fundamenty lub piwnice zalane są wodą, elewacje zniszczone, a więźba dachowa poważnie uszkodzona. W ostatnim przypadku wystarczą stosunkowo niewielkie ubytki w połaci, aby konstrukcja dachu uległa sporemu osłabieniu. Grzyby, procesy gnilne, szkodniki drewna mogą doprowadzić nawet do destrukcji więźby i stropów. Podsumowując, prace związane z odnowieniem obiektu zabytkowego należy zacząć od działań związanych z uszczelnieniem i wzmocnieniem fundamentów oraz dachu. Dzięki temu obiekt nie będzie zalewany przez wody opadowe, a także niegroźne stanie się dla niego, tak zwane podciąganie kapilarne wody z gruntu. Dobrze zabezpieczone fundamenty, to również powstrzymanie niekorzystnych zjawisk związanych z osiadaniem budynku. W drugiej kolejności, warto zająć się natomiast pracami związanymi z odnowieniem i wzmocnieniem murów budowli. Po tym etapie warto zająć się z kolei elementami związanymi z wystrojem elewacji – gzymsami, tynkami, malaturą, polichromią, sztukaterią… Dopiero na końcu przychodzi czas na to, aby zająć się tym, co bardzo często interesuje inwestora najbardziej, to znaczy wystrojem wnętrz oraz wszelkimi pracami związanymi z funkcjonalnością oraz higieną pomieszczeń.

Cóż zatem należy zrobić z fundamentami w starym obiekcie?

Jeżeli chodzi o hydroizolację fundamentów, to w ramach technologii oferowanej przez Remmers, istnieje kilka możliwości ich osuszenia, ochrony i wzmocnienia. W każdym przypadku, przed wyborem jednej z nich, warto skonsultować się z przedstawicielem naszej firmy. Wówczas inwestor ma pewność, że zaproponowane rozwiązanie jest najlepsze dla danego przypadku. Najważniejsze, aby przywrócić izolację pionową i poziomą fundamentów. Przedstawiciele firmy Remmers mają w tym zakresie wieloletnie doświadczenie, które zostało zdobyte na wielu światowych rynkach. Dzięki temu nasi doradcy są w stanie dobrać najlepsze rozwiązanie dla danego obiektu – dla stanu jego fundamentów, budulca z jakiego powstały oraz innych zmiennych. Stosujemy system KIESOL w różnych wariantach. Jest on rozwijany i modyfikowany przez firmę od ponad czterdziestu lat. Dzięki KIESOLOWI woda podciągana z gruntu kapilarnie oraz ta napierająca na ściany fundamentowe jest blokowana. Można to zrobić od strony zewnętrznej, odkopując ściany piwniczne, ale również od wewnątrz. To jednak nie wszystko! Od wewnątrz można również ścianę osuszyć! Jest to możliwe dzięki tynkom renowacyjnym, które „potrafią transportować” wilgoć zamkniętą w murze do pomieszczeń piwnicznych skąd, dzięki wentylacji jest usuwana oraz magazynować w swej strukturze sole wydostające się z materiału budowlanego. Dzięki temu odnowiony mur nie jest szpecony wykwitami.

Wyjdźmy spod ziemi. Co Remmers może zaproponować na zabytkową elewację?

Tuż nad powierzchnią ziemi znajduje się strefa cokołowa, która podobnie jak ściany piwniczne bywa często obciążona wilgocią oraz transportowanymi przez nią solami. Można się ich pozbyć za pomocą rozmaitych materiałów o charakterze dyfuzyjnym. Są to różnego rodzaju szlamy cienkowarstwowe, czyli mikrozaprawy cementowe, a także tynki renowacyjne i powłoki malarskie. Sięgając jeszcze wyżej, należy poddać wnikliwej ocenie stan tynków na elewacji. W przypadku obiektów zabytkowych trzeba często ratować tynki, które w przypadku obiektów nowszych wskazane byłoby po prostu skuć, a następnie nałożyć nowe. W starych budynkach tynki są bardzo często w rozmaity sposób dekorowane i dlatego należy skupić się na tym, aby je wzmocnić, podkleić i zachować. Bardzo często nie jest to zadanie proste w realizacji, a już z pewnością nie należy do tanich. Jeżeli natomiast tynki nie są oryginalne, to często bardziej opłacalnym rozwiązaniem jest ich wymiana. Ważne jest jednak to, aby nowa warstwa była kompatybilna z wiekową strukturą obiektu. Pewne materiały nie powinny być ze sobą łączone, gdyż efekt wizualny, a także użytkowy może być niezadowalający. Stara substancja budowlana wymaga indywidualnego podejścia. Aby uratować obiekt oraz jego walory historyczne należy podchodzić indywidualnie do każdego przypadku. Często to podkreślam, ale to naprawdę bardzo ważne.

Konserwatorzy zwracają również uwagę na to, że zabiegi prowadzone przy starych obiektach powinny być, w miarę możliwości, odwracalne. Proszę powiedzieć, o co właściwie chodzi?

To jeden z postulatów sformułowanych kilkadziesiąt lat temu w tzw. Karcie Weneckiej, międzynarodowej konwencji określającej doktrynę konserwacji i restauracji zabytków architektury. Ujmując rzecz w miarę najprościej… zasada ta mówi o odwracalności działań, czyli wprowadzania takich ulepszeń, które dadzą się w przyszłości usunąć i umożliwią powrót do formy historycznej. Nie jest to oczywiście wykonalne w każdym przypadku, ale zawsze należy pamiętać o tym zaleceniu. Na przykład jeżeli wykonywana jest hydroizolacja chroniąca fundamenty, to zasadne jest, aby była ona możliwe jak najtrwalsza. Natomiast jeżeli mówimy o zabiegach dotyczących detali architektonicznych, cegieł, rzeźb, to należy stosować właśnie technologie odwracalne, aby przyszłe pokolenia nie miały problemu z usuwaniem skutków naszych działań. Nie powinny one zmieniać struktury materiału, ani też jego barwy. Ponadto używane preparaty czyszczące, wzmacniające, uzupełniające i malarskie, w procesie starzenia się nie mogą stwarzać niebezpieczeństwa dla konserwowanych elementów. Dlatego też na zabytkowe elewacje proponujemy farby krzemoorganiczne lub wręcz wapienne. Te ostatnie trzeba stosować wszędzie tam, gdzie klasa obiektu oraz jego wartość stanowią wartość nadrzędną.

Firma Remmers znana jest z tego, że wiele jej produktów przeznaczonych dla obiektów zabytkowych, nawiązuje swoim składem do technologii i materiałów stosowanych w budownictwie od wieków.

To prawda. Firma stara się na bieżąco współpracować z konserwatorami i jest aktywna w obszarze międzynarodowych programów badawczych… Nie tylko technologicznych, ale również konserwatorskich. Technologie mające służyć ochronie zabytków są często gruntownie przebadane przez niezależne instytuty badawcze. Czasami bardziej wnikliwie niż wynikałoby to z obowiązujących przepisów. Od bardzo wielu lat Remmers znany jest z tego, że co jakiś czas wprowadza na rynek, a właściwie przywraca materiały oraz technologie sprzed wieków, które dzisiaj bywają niedoceniane. Najczęściej niesłusznie! Mam na myśli chociażby materiały bazujące na wapnie w różnych postaciach lub na mało dzisiaj znanych cementach naturalnych. Te ostatnie, zwane również cementami romańskimi, były kiedyś powszechnie używane, ale dzisiaj tylko nieliczni wiedzą, że cement portlandzki wcale nie jest jedyną i najlepszą możliwością!

Powiedział Pan już o renowacji fundamentów i ścian. Czas zatem wspomnieć o renowacji dachu.

Remmers od dawna produkuje materiały służące do zwalczania szkodników, ochrony drewna, wzmacniania jego struktury oraz dekoracji. Od tego rodzaju preparatów zaczął założyciel firmy Bernhard Remmers. Przez wiele, wiele lat staraliśmy się ściśle współpracować z wykonawcami zajmującymi się malowaniem okien, drzwi, a także z rzemieślnikami wykonującymi różnego rodzaju stolarkę przeznaczoną do wnętrz oraz meble. Połączenie tych doświadczeń z naszymi pracami badawczymi zaowocowało tym, że dysponujemy całą gamą produktów, które mogą być użyte podczas konserwacji konstrukcji ścian i dachów drewnianych obiektów zabytkowych, a także starych boazerii lub podłóg. Są to zarówno preparaty zwalczające szkodniki oraz grzyby, materiały wzmacniające strukturę drewna, jak i barwne woski, lazury i farby. Mamy też w ofercie wyroby opóźniające jego palność.

Preparaty ochronne do drewna kojarzone są często z wyrobami sprzed lat, które oparte były na „silnej, trującej chemii”. Wielu inwestorów obawia się takich rozwiązań. Tymczasem Remmers dawno zmienił już asortyment oferowanych środków.

Rzeczywiście przed laty wielu producentów stosowało skuteczne środki ochronne, które były jednak oparte na chemii szkodliwej dla ludzkiego organizmu. Szczególnie niekorzystnie odbijało się to na zdrowiu osób mających częsty kontakt z zabezpieczonymi elementami. Obecnie zarówno nasza firma, jak i wiele innych, stara się stosować zróżnicowane rozwiązania. Wspomniana już silna, szkodliwa chemia bywa używana, ale wyłącznie w tych miejscach, w których człowiek nie ma z nią bezpośredniego kontaktu. Można ją zatem stosować chociażby do zabezpieczenia więźby dachowej budynku. Zawarte w takich preparatach biocydy są bardzo silne i dlatego, można używać ich tylko w miejscach przewietrzanych. Zupełnie inne produkty polecimy natomiast do miejsc przeznaczonych „na stały pobyt ludzi”. W przypadku zabiegów o charakterze konserwatorskim bywa również i tak, że stare drewno jest zachowane tak doskonale, iż nie wymaga znaczących zabiegów. Warto zatem zawsze konsultować podejmowane kroki z konserwatorem oraz przedstawicielami naszej firmy. Jesteśmy lojalni w stosunku do naszych klientów i nigdy nie narażamy ich na zbędne koszty. To wynika z długofalowej polityki rynkowej. Naszym zadaniem nie jest sprzedaż za wszelką cenę i to jak najdroższych preparatów! Taka strategia okazała się zabójcza dla niejednego gracza rynkowego. Dla firmy Remmers liczy się przede wszystkim zaufanie klienta. To jest strategia, którą wdrażamy od lat z dobrym skutkiem.

Dziękuję za rozmowę.



Autor: Remmers - zobacz wizytówkę firmy