Najpowszechniej obecnie realizuje się budynki jednorodzinne pozbawione piwnic. Nie oznacza to jednak, że konstrukcja ścian podziemnej części budynku uległa uproszczeniu. W prawdzie nie wymagają one zabezpieczeń przeciwwilgociowych i przeciwwodnych takich, jakie konieczne są w budynkach podpiwniczonych, ale w dalszym ciągu niezbędne jest wykonanie na nich zabezpieczeń termoizolacyjnych, zapobiegających nadmiernym stratom ciepła.

Przystępując do budowy domu należy pamiętać ,że także w budynkach niepodpiwniczonych ważne jest wykonanie zgodnej z projektem izolacji termicznej ścian fundamentowych, celem poprawy ochrony cieplnej budynku i ograniczenia strat ciepła. W prawdzie budynki niepodpiwniczone posiadają zazwyczaj posadzki układane na gruncie, które wyposaża się we własną izolację termiczną, ale mimo to, wykonanie dodatkowej warstwy ograniczającej wypływ ciepła przez ściany przyziemia jest koniecznością.

Za tradycyjne uważa się dwa podstawowe rozwiązania.

Pierwsze z nich zakłada ułożenie pogrubionej termoizolacji pod posadzką przyziemia w strefie przy ścianach zewnętrznych (rys. nr 1). Pas takiej izolacji winien mieć szerokość nie mniejszą niż 1,0 m od wewnętrznego obrysy ścian zewnętrznych. W praktyce jednak, zaleca się wykonanie pasa o większej szerokości, dochodzącej nawet do 1,50 m. Zalecanym materiałem termoizolacyjnym jest styropian ekstrudowany, sztywna pianka poliuretanowa lub w praktyce najczęściej używany do tego zastosowania polistyren spieniony FS-PS 20. Przy doborze materiału termoizolacyjnego ważne jest, aby wziąć pod uwagę zarówno parametr jego nasiąkliwości i wytrzymałości mechanicznej na ściskanie. Równie dobrym rozwiązaniem, wymagającym jednak zwiększenia grubości warstwy termoizolacyjnej do ok. 30-40 cm, jest zastosowanie materiału zasypowego – keramzytu. W tym przypadku należy pamiętać o konieczności zagęszczenia warstwy termoizolacji lub układaniu keramzytu opakowanego w worki z folii PCV. Konsekwencją tego, że oprócz ocieplenia pogrubionego przy ścianach zewnętrznych, wykonuje się dodatkowo warstwę termoizolacyjną o grubości: 10-15 cm na całej powierzchni podłogi. Stanowi ona niezbędną ochronę termiczną posadzki układanej na gruncie. Przy zastosowaniu płyt z materiałów spienionych o ok. 8-10 cm. przyjmuje się je za wystarczające pogrubienie warstwy izolacji.

Drugie rozwiązanie obejmuje wykonanie izolacji termicznej ścian fundamentowych przez umieszczenie izolacji w formie warstwy układanej pionowo, równolegle do ściany fundamentowej (rys. nr 2). Materiał izolacyjny umieszcza się w takim przypadku bezpośrednio na ścianie fundamentowej, mocując go montażowo zaprawą klejącą do powierzchni ściany fundamentowej, od strony wnętrza budynku. Do wykonania tego zadanie z powodzeniem można zastosować styropian ekstrudowany, płyty z pianki sztywnej PUR lub polistyren spieniony (PS), czyli styropian. Po przymocowaniu warstwy termoizolacyjnej w taki sposób, aby górna jej krawędź znalazła się na wysokości planowanej powierzchni izolacji termicznej przyszłej posadzki , wykonujemy podsypkę piaskową , którą zagęszczamy.

Także w przypadku takiego wariantu istnieje możliwość wykonania termoizolacji ściany fundamentowej za pomocą keramzytu (rys. nr.3).Podobnie, jak we wcześniej omawianym rozwiązaniu, wymaga to jednak zwiększenia grubości i szerokości warstwy termoizolacyjnej. W zamian uzyskujemy element izolacyjny o stosunkowo niskiej nasiąkliwości i co ważne, łatwo odprowadzający wodę do podłoża. Korzyści takiego rozwiązania docenia przede wszystkim właściciele domów narażonych na okresowe, nadmierne podniesienia się poziomu wód lub na tzw. podtopienia.

W praktyce wykonawczej, mając na uwadze stosunkowo niskie koszty materiału izolacyjnego, a zwłaszcza materiałów wytwarzanych ze spienionych tworzyw sztucznych, wielu wykonawców decyduje się na zastosowanie obu rozwiązań równocześnie. Wykonanie ocieplenia ścian fundamentowych w układzie pionowym i pogrubioną warstwą przyściennej termoizolacji poziomej pozwala znacznie ograniczyć przyszłe koszty ogrzewania.

Ostatnie lata przyniosły także upowszechnienie się nowej metody izolowania ścian fundamentowych, dzięki przeniesieniu i adaptacji rozwiązań technicznych zaczerpniętych z BSO. Polega ono na izolowaniu termicznym ścian fundamentowych od strony zewnętrznej, praktycznie od poziomu ław fundamentowych ( rys. nr 4). Zatem znacznie poniżej wymaganej spadkiem temperatur głębokości.
Jako, że obecnie ściany przyziemia realizuje się także jako dwuwarstwowe, wykonanie ocieplenia ścian fundamentowych budynku z zastosowaniem podobnej technologii i sprawdzonych rozwiązań wydaje się być całkowicie naturalnym następstwem.

Umiejscowienie ocieplenia ścian fundamentowych od strony zewnętrznej jest także zgodne z zasadami fizyki budowli. Powoduje bowiem, że elementy konstrukcyjne chronione są od strony chłodniejszej. Pozostają zatem, w mniejszym stopniu narażone na działanie niskich temperatur. Nie są poddawane zamakaniu i zmiennym warunkom atmosferycznym.

Jedynym mankamentem takiego rozwiązania jest niebezpieczeństwo uszkodzenia warstwy termoizolacyjnej podczas użytkowania budynku. Pod względem technologicznym mocowanie materiału izolacyjnego jest ułatwione i sprowadza się do przytwierdzania płyt izolujących (np. ze styropianu) do ściany fundamentowej za pomocą zaprawy klejącej. Niedopuszczalne jest mocowanie materiału termoizolacyjnego za pomocą łączników mechanicznych (do poziomu gruntu+ 30 cm), ponieważ może to skutkować przerwaniem ciągłości izolacji przeciwwilgociowej, znajdującej się pod płytami ocieplenia. Od strony zewnętrznej na powierzchni izolacji termicznej umieszcza się warstwę zbrojoną, z tą różnicą wobec BSO, że po zatopieniu siatki w warstwie zaprawy klejącej o grubości 3-4 mm, konieczne jest nałożenie warstwy (2-3 mm) szlamu izolacyjnego (np. Atlas –Woder).

Na powierzchniach warstwy zbrojonej znajdujących się powyżej poziomu przyległego do budynku gruntu, z powodzeniem można wykonać wyprawę ochronną z tynku mozaikowego lub płytek prasowanych typu klinkier mocowanych zaprawą klejącą.

Tak wykonany górny fragment izolacji ścian fundamentowych płynnie przechodzi w BSO chroniący ściany wyżej umieszczonych kondygnacji. W praktyce grubość izolacji pomieszczeń użytkowych jest większa niż grubość izolacji termicznej ścian fundamentowych, co pozwala na utworzenie naturalnej odsadzki koniecznej do ograniczenia spływania wody po ścianach zewnętrznych.

Piotr Wierzelewski