Drewno to szczególny rodzaj materiału o dużych walorach estetycznych, Z uwagi na łatwą dostępność, mało kłopotliwą obróbkę, znalazł szerokie zastosowanie w budownictwie i meblarstwie już u zarania dziejów ludzkości. Wykonuje się z niego konstrukcje domów lub ich fragmenty, elementy wykończeniowe, architekturę ogrodową i meble, a nawet całe zabudowania. Często stanowią także element dachu, takie jak więźba i pokrycie z gontu drewnianego. Niestety, tak jak każdy materiał pochodzenia organicznego, drewno ulega degradacji biologicznej. Co zrobić, by drewniane elementy domu, czy architektury ogrodowej mogły służyć nam przez długie lata?

Odpowiedź na to pytanie wydaje się oczywista. Drewniane elewacje, tarasy, czy elementy architektury ogrodowej należy odpowiednio zaimpregnować. Sęk jednak w tym, że wybór odpowiedniego preparatu wcale nie jest prosty. By go dokonać, musimy uzbroić się w podstawową wiedzę z zakresu ochrony drewna. Poniżej kilka wskazówek, które z pewnością pomogą nam w podjęciu decyzji o zakupie odpowiedniego produktu dostosowanego do naszych potrzeb i oczekiwań.

Przed czym trzeba chronić drewno?

Chociaż obiekty i przedmioty wykonane z drewna mogą bez trudu przetrwać długie lata w nienaruszonym stanie, istnieje co najmniej kilka czynników, które zlekceważone mogą w krótkim czasie doprowadzić do ich całkowitego zniszczenia. Dotyczy to zwłaszcza drewna zastosowanego na zewnątrz i wystawionego na bezpośrednie i długotrwałe działanie tych czynników. Zanim wybierzemy się do sklepu po zakup preparatu ochronnego powinniśmy przekonać się,na jakie niebezpieczeństwa narażone jest nasze drewno. Najważniejsze spośród nich, to:

Woda

Zawarta w powietrzu i dostarczana w postaci opadów atmosferycznych, jest jednym z najpoważniejszych niebezpieczeństw zagrażających dobrej kondycji drewna. Nasiąkając rozszerza ono bowiem swoją objętość, a wysychając gwałtownie ją zmniejsza. Jeżeli zjawisko to ma miejsce dość często, struktura drewna stopniowo osłabia się, a po dłuższym czasie ulec może nieodwracalnym uszkodzeniom. Drewno nie poddane odpowiednim zabiegom impregnacyjnym szybko ulegnie nadmiernemu zawilgoceniu i z czasem straci zarówno trwałość jak i estetyczny wygląd.

Pleśnie, grzyby, mchy i porosty

To pasożyty, które atakują powierzchnię drewna właśnie w skutek jego długotrwałego zawilgocenia. Najczęściej przyjmują postać zielonkawego nalotu i powoli przyczyniają się do pogłębienia uszkodzeń wywołanych opisanym wyżej zjawiskiem rozszerzania się i kurczenia drewna wywołanego przez zmiany wilgotności. Część tego typu organizmów nie wpływa negatywnie na strukturę drewna, ale wywołuje nieodwracalne zmiany w jego wyglądzie. Zazwyczaj wpływa to ujemnie na jego estetykę.

Owady

Atakują niezabezpieczone drewno niezależnie od jego umiejscowienia drążąc w nim mikroskopijne kanaliki. Z czasem doprowadza to do poważnego uszkodzenia struktury drewnianego elementu i w konsekwencji do jego zupełnego zniszczenia.

Zmiany temperatury

Wpływają one na zmianę wilgotności powietrza, a w efekcie powodują wspomniane wyżej pęcznienie i obkurczanie się drewna. Gwałtowne spadki temperatury mogą także wywołać przejście cząstek wilgoci zawartych w drewnie do stanu stałego, co z kolei spowodować może poważne uszkodzenia struktury materiału.

Promienie słoneczne

Wbrew pozorom także stanowią poważne zagrożenie dla trwałości drewnianych elementów wystawionych na ich działanie. Chodzi tu oczywiście o szkodliwy wpływ promieniowania ultrafioletowego, powodującego obumieranie ligniny – tkanki stanowiącej rodzaj łącznika międzykomórkowego w strukturze drewna. Proces ten doprowadza z czasem do powolnego rozkładu tej struktury i w konsekwencji do nieodwracalnego uszkodzenia drewnianych elementów. Na szczęście negatywnemu działaniu wymienionych czynników można skutecznie zapobiegać poprzez przeprowadzanie okresowych zabiegów impregnacyjnych. Należy jednak pamiętać,że zabiegi te powinniśmy przeprowadzić jeszcze zanim skutki oddziaływania opisanych czynników będą dla nas widoczne gołym okiem. Najlepiej zabrać się do tego tuż po instalacji drewnianych elementów w miejscu ich przeznaczenia.

Jaki preparat do czego?

Do skutecznej ochrony przed szkodliwym działaniem opadów atmosferycznych należy zastosować preparaty wodochronne, które dzięki zawartości różnego rodzaju żywic i wosków trwale ograniczają możliwość migracji wilgoci w głąb struktury drewna. Jeżeli jednak z jakichś powodów dojdzie do trwałego zawilgocenia, powierzchnia drewnianego elementu pokryje się wspomnianymi wyżej pleśniami i grzybami. Chcąc je zwalczyć musimy zastosować preparaty impregnacyjne o właściwościach biobójczych. Przy wyborze należy zwrócić baczną uwagę na informacje zamieszczone na opakowaniu. Trzeba k oniecznie sprawdzić, czy preparat,który zamierzamy kupić zwalcza kilka, czy może tylko jeden rodzaj mikroorganizmów. Jeżeli nie potrafimy z całą pewnością stwierdzić, z jakim dokładnie szkodnikiem mamy do czynienia, bezpieczniej będzie wybrać preparat o szerszym spektrum działania. Zapobieganie biokorozji drewna ma olbrzymie znaczenie zwłaszcza w wypadku elementów znajdujących się wewnątrz budynku. Wspomniane mikroorganizmy mogą bowiem narazić mieszkańców na ryzyko wystąpienia reakcji alergicznej lub zakażenia chorobą.

Do zwalczania lub zapobiegnięcia pojawieniu się kolejnego groźnego czynnika z naszej listy – owadów,także należy zastosować impregnaty o działaniu biobójczym Podobnie jak w poprzednim przypadku, do wyboru mamy preparaty nastawione na zwalczanie konkretnych szkodników, bądź też przeznaczone do ochrony przed wieloma ich gatunkami. Przed kupnem warto skonsultować się z doradcą technicznym któregoś z renomowanych wytwórców impregnatów. Jeżeli uznamy, że zagrożenie jest naprawdę poważne, warto wykonać specjalną ekspertyzę, dzięki której dowiemy się, z jakim szkodnikiem (lub szkodnikami) mamy do czynienia. Pozwoli to na precyzyjny dobór preparatu ochronnego i zagwarantuje skuteczność zabiegów impregnacyjnych.

A co z ogniem?

Wśród wymienionych wyżej, realnych zagrożeń drewna zabrakło wzmianki o tym czynniku. Także i przed nim możemy chronić drewniane elementy, stosując impregnaty ogniochronne. Ich działanie polega na zminimalizowaniu zapalności drewna, bądź też na znacznym ograniczeniu możliwości rozprzestrzeniania ognia w płonących elementach. Drewno nasączone takimi preparatami nie pali się własnym płomieniem i gaśnie po usunięciu zewnętrznego źródła ognia.

Co jest na sklepowych półkach?

Kiedy już upewnimy się, jakie właściwości powinien mieć preparat,którym zamierzamy pokryć nasze drewno, możemy ruszać na zakupy. Producenci wyrobów chemii budowlanej oferują obecnie całe mnóstwo wszelkiego rodzaju impregnatów i innych preparatów służących do ochrony i dekoracji drewnianych elementów. Generalnie wśród nich wyróżnić możemy:
- Impregnaty techniczne, spełniające jedynie funkcje ochronne i nie zmieniające w żaden sposób wyglądu drewna. Niektóre z nich powstają na bazie rozcieńczalników, inne na bazie wody, jeszcze inne sprzedawane są w postaci proszku do przygotowania roztworu wodnego o odpowiednich proporcjach. Te oparte na rozcieńczalnikach zawierają często szkodliwe dla zdrowia substancje wydzielające nieprzyjemny zapach i z tego powodu stosować je można jedynie na zewnątrz budynków. Impregnaty techniczne mają za zadanie chronić drewno (głównie konstrukcyjne ale nie tylko) przed wszystkimi rodzajami korozji biologicznej. W znacznym stopniu ograniczają także palność drewna i jego nasiąkliwość. Najskuteczniej działają, kiedy ich aplikacja następuje metodą ciśnieniową, czyli polegającą na wtłoczeniu w strukturę drewna w komorze ciśnieniowej. Nie wszystkie nadają się do drewna stosowanego w bezpośredniej bliskości ludzi i zwierząt.

- Impregnaty ochronno-dekoracyjne. Poza właściwościami typowo ochronnymi posiadają możliwość nadania drewnu pożądanej barwy i podkreślenia rysunku jego słojów. W przeciwieństwie do niektórych impregnatów technicznych, bez przeszkód możemy nakładać je na elementy drewniane funkcjonujące zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz budynku. W ich skład, poza preparatami grzybobójczymi i owadobójczymi wchodzą także różnego rodzaju żywice i pigmenty odpowiedzialne za nadawanie drewnu określonego koloru. Impregnaty barwiące możemy z powodzeniem zastąpić na przykład lakierobejcą, bądź lazurą, ponieważ preparaty te posiadają również właściwości ochronne. Jeżeli jednak chcemy naprawdę skutecznie zabezpieczyć drewnianą powierzchnię, a jednocześnie nadać jej trwały kolor, warto najpierw zastosować warstwę impregnatu, którą następnie pokryjemy powłoką z lakierobejcy o tym samym kolorze i odcieniu. Do gamy skutecznych w działaniu barwiących środków ochronnych bezwzględnie zaliczyć musimy, obok impregnatów i lakierobejcy, także oleje drewna - nie tworzą one na powierzchni drewnianych elementów żadnej powłoki, dzięki czemu znakomicie podkreślają naturalny wygląd drewna. Najlepiej sprawdzają się na twardych odmianach drewna krajowego, takich jak dąb, jesion, czy akacja. Idealnie nadaje się także do ochrony drzewa egzotycznego. Doskonale spisują się jako ochrona drewna między innymi na balkonach i tarasach. Wato stosować je także do konserwacji mebli ogrodowych, płotów, balustrad i pomostów. Głęboko wnikają w strukturę drewna, dzięki czemu skutecznie chronią je przed wilgocią. Są także łatwe w nanoszeniu i odnawianiu. Ich ubytki można z powodzeniem uzupełnić przy pomocy flanelowej szmatki lub bawełnianego mopa.

Jaką metodę wybrać?

Spośród stosowanych obecnie metod impregnacji drewna, zdecydowanie najbardziej skuteczna jest wspomniana wyżej metoda ciśnieniowa. Polega ona na wtłoczeniu impregnatu pod bardzo wysokim ciśnieniem w strukturę drewna. W tym celu konserwowane elementy umieszcza się w komorze ciśnieniowej urządzenia nazywanego autoklawem. Zabezpieczone tą metodą drewno ma charakterystyczny, zielonkawy kolor i może bez przeszkód funkcjonować na zewnątrz budynku przez okres około dwudziestu lat. Niestety, metoda ciśnieniowa ma jedną zasadniczą wadę; jest wprawdzie bardzo skuteczna, ale również bardzo droga. Najczęściej konserwuje się przy jej pomocy drewno konstrukcyjne, oraz listwy i deski wykorzystywane później do budowy gotowych elementów architektury ogrodowej dostępnych w marketach budowlanych.

Nieco mniej skuteczna, ale także ze wszech miar godna polecenia jest tak zwana metoda kąpielowa. Polega ona na zanurzeniu drewna w impregnacie i pozostawieniu go tak na okres od kilku do kilkunastu godzin. Nasączone w ten sposób drewno będzie znakomicie zakonserwowane i z pewnością zachowa doskonałą ,,kondycję” na długie lata.

Jako trzecia w kolejności pod względem skuteczności okazuje się najpopularniejsza chyba metoda malarska. Polega ona,rzecz jasna, na naniesieniu impregnatu na zabezpieczaną powierzchnię przy pomocy miękkiego pędzla. Nie wymaga więc stosowania żadnych specjalnych urządzeń. By okazała się w mirę efektywna, wystarczy starannie rozprowadzić impregnat po powierzchni drewna i pamiętać by nałożyć kolejno kilka warstw.

Najbardziej mizerną skutecznością charakteryzuje się metoda natryskowa,polegająca na nanoszeniu substancji ochronnej na drewno za pomocą pistoletu malarskiego. Powodem słabej efektywności takiego rozwiązania jest fakt, że znaczna część impregnatu rozpylana jest w powietrzu i po prostu nie trafia namalowaną powierzchnię. Z tego samego powodu metoda ta powoduje największe straty jeśli chodzi o materiał malarski.

Jak impregnować?

Zdecydowanie najczęściej decydujemy się na wykonanie impregnacji drewna we własnym zakresie. Musimy przy tym pamiętać, że drewno przeznaczone do ostatecznej konserwacji metodą zanurzeniową lub malarską bezwzględnie powinno być suche. W żadnym wypadku nie należy impregnować drewna mokrego, ponieważ powierzchniowe powleczenie, zwłaszcza preparatami solnymi, nie daje praktycznie żadnej ochrony. Do impregnacji nie nadaje się również drewno uprzednio malowane, ponieważ stara powłoka uniemożliwia wnikanie preparatu w głąb włókien. O wszelkie istniejące powłoki należy zatem zeszlifować, a powierzchnię elementu dokładnie odpylić. Po naniesieniu warstwy impregnatu nie należy szlifować ani ciąć malowanych elementów, ponieważ w ten sposób uszkodzimy warstwę ochronną, lub odsłonimy nowe, nie malowane dotychczas powierzchnie i zepsujemy ostateczny efekt wizualny. Impregnaty najlepiej nanosić miękkim pędzlem. Metoda ta, jak wspomniano wyżej, jest znacznie skuteczniejsza od malowania natryskowego, ponieważ preparat konserwujący dociera w dużej ilości bezpośrednio do drewna, a nie jest rozpylany w powietrzu. Producenci z reguły podają na opakowaniu minimalny czas wysychania preparatu. Jeżeli jednak zależy nam na nałożeniu kolejnych warstw, dobrze jest odczekać z tym do następnego dnia. Wszystkie prace powinniśmy przeprowadzać w rękawiczkach i ubraniach ochronnych.

Jak często powtarzać zabiegi konserwacyjne?

Jest rzeczą oczywistą, że żadna metoda ani środek konserwujący nie są w stanie zapewnić wieczystej ochrony drewna. Z tego też względu, zabiegi konserwacyjne należy powtarzać z częstotliwością uzależnioną od wyników systematycznie przeprowadzanej kontroli stanu drewnianych elementów. Taką kontrolę powinniśmy przeprowadzać przynajmniej dwa razy do roku, a nawet częściej, jeżeli zdajemy sobie sprawę, że z jakichś względów stan drewnianych elementów mógł ulec pogorszeniu. W przypadku zauważenia zniszczeń reagować należy natychmiast. Producenci preparatów do drewna udostępniają oczywiście dane, jak długi czas ochrony powinien zapewniać produkt w normalnych warunkach. W rzeczywistości j wykonanych z drewna jednak wiele zależy jednak od okoliczności, sposobu eksploatacji wykonanych z drewna obiektów lub elementów, panujących nadanym terenie warunków klimatycznych/pogodowych itp.

Jeżeli stwierdzimy konieczność interwencji, nie należy tego w żadnym wypadku odkładać na później, gdyż takie zaniedbanie może okazać się katastrofalne w skutkach.

Opracował: Leszek Zawadzki.

Autor: chemiabudowlana.info - zobacz wizytówkę firmy