Nie bez przesady już w Biblii wspomniano o gruncie, na którym można zbudować dom i jako przykładu złego podłoża, użyto podłoża piaszczystego. Skończyło się to oczywiście spektakularną katastrofą, a wniosek z tego taki, że budować należy jedynie na solidnym podłożu. Tak samo jest i dziś. Mimo ogólnego kryzysu wiary, na piaszczystym, słabo nośnym czy z innych powodów niestabilnym podłożu, zbudowanie czegokolwiek wymaga odpowiedniego przygotowania.

Od najdawniejszych czasów człowiek starał się ozdabiać swoje otoczenie.

Przykładem takiego działania są słynne malowidła naskalne np. w jaskiniach w Salève czy Lascaux lub Hiszpanii. Wtedy artyści mieli do dyspozycji jednak wspaniałe kamienne podłoże, zabezpieczone przed słońcem, deszczami i mrozem. Dziś zdobimy nie tylko wnętrza, ale również fasady budynków. Przez całe tysiąclecia ozdobną funkcję w budownictwie pełniły najprzeróżniejsze farby. Od najprostszych, będących wyciągami z roślin czy sproszkowanymi minerałami, aż do wysoce zaawansowanych farb XXI wieku. Rozwój farb został wymuszony nie tylko przez rozwój technologii do ich wytwarzania, ale przede wszystkim poprzez podniesienie wymagań wobec nich. O ile wcześniej farba miała tylko zdobić, o tyle dzisiejsze funkcje farby sięgają daleko dalej. I tak farba musi być przede wszystkim trwała (chociaż nie taki był na pewno cel artystów sprzed paru tysięcy lat), powinna być paroprzepuszczalna, wodoodporna oraz odporna mechanicznie, słowem powinna kompleksowo zabezpieczać pomalowane podłoże przed niekorzystnymi warunkami eksploatacji powłoki. Te wszystkie funkcje jednak farby spełniają tylko wtedy, gdy są nałożone na odpowiednio do tego przystosowane podłoże. Przygotowaniem podłoża zajmują się fachowcy używający gruntów.

JAKIE GRUNTY?

W związku z rozwojem specjalistycznej wiedzy na temat chemii polimerów, zjawisk występujących w tynkach i betonie jak i zachowania się farb na podłożach mineralnych i żywicznych, pod malowanie można dziś właściwie przygotować każde podłoże, przy pomocy odpowiedniego preparatu gruntującego. Spora grupa gruntów przeznaczona jest również do przygotowania podłoża pod kafelkowanie, tynkowanie, szpachlowanie czy nakładanie innych warstw (np. tapetowanie) zastosowania i podział.

Z grubsza preparaty gruntujące można podzielić biorąc pod uwagę różne kryteria. Jako jedno z podstawowych kryteriów dzielących preparaty gruntujące jest rodzaj rozpuszczalnika. Rozpuszczalnikami takimi mogą być substancje organiczne lub woda. Ponieważ wymagania prawne związane z ochroną środowiska w budownictwie ogólnym bardzo ograniczają stosowanie substancji lotnych, większość preparatów gruntujących stosowanych powszechnie, to preparaty, w których medium rozpraszającym jest woda.

I tak wśród nich można wyróżnić grunty głębokopenetrujące i grunty powierzchniowe, grunty zmniejszające lub wyrównujące chłonność podłoża, grunty wypełnione i niewypełnione, grunty zwiększające przyczepność (adhezję), grunty izolujące i grunty barwne.Generalnie preparat gruntujący ma za zadanie przygotować podłoże pod ostateczną warstwę wykończenia. Przygotowanie to może polegać na obniżeniu lub wyrównaniu chłonności podłoża, poprawianiu przyczepności, zwiększeniu powierzchni kontaktu z podłożem, związaniu pylącego podłoża lub odcięciu podłoża od ostatecznej warstwy. Ponieważ jednak do każdego z tych zastosowań potrzeba innego rodzaju preparatu gruntującego warto poznać charakterystyki poszczególnych gruntów, aby dokładnie wiedzieć jaki grunt w jakiej sytuacji zastosować.

Grunty uniwersalne to preparaty gruntujące sprzedawane w postaci wodnego roztworu spoiwa akrylowego lub styrenowo akrylowego służące do gruntowania podłoży, których chłonność należy wyrównać (np ściany wykonane z różnych materiałów) lub na podłoża o wysokiej chłonności w celu jej obniżenia. Spotykane są również skoncentrowane postacie gruntów, które przed użyciem należy rozcieńczyć w zależności od zastosowania. Ich ciężar właściwy wacha się w okolicach 1 kg/dm3, a zawartość spoiwa od 0,5 do 10%. Grunty uniwersalne doskonale nadają się do większości typowych zastosowań, w typowych sytuacjach. Pozwalają ograniczyć zużycie farby, tynku lub szpachli oraz chronią je przed zbyt szybkim wysychaniem zabezpieczając je np. przed pękaniem lub odspojeniem spowodowanym wchłonięciem spoiwa przez nie zagruntowane podłoże. Nie należy jednak przeceniać ich możliwości. Na pewno nie będą dobrym rozwiązaniem dla systemów dociepleń czy farb i tynków na bazie szkła wodnego, natomiast świetnie się sprawdzą przy gruntowaniu gładzi gipsowych, zwłaszcza zaś tych, które wymagały szlifowania.
Szczególnym rodzajem gruntów uniwersalnych są preparaty gruntujące do podłoży z betonu komórkowego charakteryzujące się zwiększoną lepkością, zapobiegającą zbyt szybkiemu oddaniu wody do podłoża.

Grunty wypełnione to szczególny rodzaj gruntów charakteryzujących się szorstką powierzchnią, dobrą przyczepności i sporą paroprzepuszczalnością. Stosowane są bardzo często w systemach dociepleń jako preparaty wyrównujące chłonność podłoża, jak i w znacznym stopniu ją redukujące. Obecność kruszywa dające szorstką powierzchnię z jednej strony poprawia przyczepność dzięki większej powierzchni, z drugiej zaś poprawia obróbkę, a wiec w konsekwencji również strukturę cienkowarstwowych tynków strukturalnych. Często również są używane do renowacji gładkich podłoży (np. lamperii). Konsekwencją zastosowania gruntów uniwersalnych do przygotowania takich podłoży jest zupełny brak przyczepności.

Z uwagi na zróżnicowanie rodzajów tynków ze względu na spoiwo, grunty te występują również kilku rodzajach i tak grunty akrylowe są przeznaczone pod tynki na tym samym spoiwie, tynki silikonowe wymagają gruntu, który nie będzie zaburzał paroprzepuszczalności układu w związku z tym zawierają również specjalne składniki poprawiające paroprzepuszczalność, zaś tynki na bazie szkła wodnego (silikatowe) muszą być nakładane na gruncie silikatowym, aby nie zaburzyć procesu silifikacji.

Bardzo często grunty takie mają możliwość barwienia pod kolor tynku co jest szczególnie ważne przy tynkowaniu tynkami strukturalnymi. Z uwagi na wysoki ciężar właściwy (nierzadko przekraczający 1,5 kg/dm3), grunty te mają większe zużycie niż tradycyjne preparaty gruntujące o charakterze uniwersalnym.
Szczególnym rodzajem gruntów wypełnionych są grunty na niechłonne powierzchnie betonowe zwane z niemiecka „Betonkontaktami” będącymi w gruncie rzeczy mostkami szczepnymi pod tynki i szpachle gipsowe. Minimalizują one ryzyko ścięcia połączenia pomiędzy betonowym podłożem, a powierzchnią tynku poprzez zwiększenie powierzchni styku oraz zmianą jej geometrii.Grunty głębokopenetrujące to preparaty gruntujące przeznaczone do wzmacniania pylącego, luźnego podłoża przed malowaniem i szpachlowaniem, gruntowania tynków cementowo wapiennych i gipsowych oraz podłoży betonowych przed szpachlowaniem i kafelkowaniem w celu poprawienia przyczepności. Często wykorzystywane są również do gruntowania podłoży pomalowanych farbami które uległy kredowaniu i nie stanowią odpowiednio solidnego podłoża pod kolejną ich warstwę. Charakteryzują się konsystencją niewiele różniącej się od konsystencji wody, z reguły transparentnymi lub mlecznymi, bardzo często są barwione w celu oznaczenia miejsc gruntowanych. Ich ciężar właściwy oscyluje wokół wartości 1,02-1,08 kg/dm3, a zawartość substancji wiążącej w zależności od jakości od 2 do 15%. Kluczowym jednak parametrem charakteryzującym tą grupę gruntów jest ich zdolność do penetracji i wiązania podłoża, uzyskiwana dzięki zastosowaniu spoiwa o niewielkich wymiarach cząstek (poniżej 50 µm), które mają zdolność do wnikania w podłoże nawet na głębokość kilku mm. Różnicę w działaniu gruntu głębokopenetrującego (Optolith TG LF), a innego gruntu sprzedawanego jako głębokopenetrujacy pokazuje ilustracja 1. Wartości w „okienku” przyrządu oznaczają głębokość w mm na jaką podłoże zostało spenetrowane i związane.



Grunty zwiększające przyczepność to specjalne produkty o bardzo wysokiej przyczepności do podłoży. Dzięki specjalnemu składowi nawet bez spenetrowania podłoża zapewniają przyczepność o bardzo wysokich wartościach. Bardzo często zawierają również kruszywo kwarcowe, które stanowiąc dodatkowe rozwiniecie powierzchni wpływa na wzrost przyczepności. Grunty takie zawierają nawet powyżej 50% specjalistycznego spoiwa oraz specjalnych środków zwanych promotorami adhezji. Z uwagi na specyficzny skład ich ciężar właściwy wynosi ok. 1,3 kg/dm3. Ich głównym zastosowaniem jest przygotowanie podłoża o, z reguły, niskiej lub bliskiej zeru nasiąkliwości pod układanie płytek lub wykonywanie systemów dociepleń. Na fotografii poniżej przedstawiono modele efekt działania gruntu zwiększającego przyczepność na przykładzie standartowego badania przyczepności do podłoża kleju do płytek. Płytka po prawej stronie nie została nawet oderwana, gdyż zerwanie nastąpiło w warstwie płytki. Wszystkie zerwania nastąpiły przy wartościach przekraczających 2 MPa przy wymaganych dla najwyższej klasy kleju do płytek (C2) wartości ≥ 1 MPa.



Podłoża na jakich tego rodzaju grunty są stosowane to blacha, szkło, stare i nośne powłoki lakiernicze, płytki i płyty kamienne, klinkierowe i gresowe. Bardzo częstym zastosowaniem dla tego rodzaju produktu są budynki których elewacje wykonano z prefabrykatów betonowych pokrytych podczas produkcji płytkami klinkierowymi lub szkliwionymi. Budynki takie poddawane renowacji stanową nie lada wyzwanie dla producentów systemów dociepleń i tu właśnie z pomocą przychodzą grunty zwiększające przyczepność takie jak Optolith HB. Po wymieszaniu go w odpowiednim stosunku z cementem portlandzkim (zwiększa się w ten sposób odporność preparatu na wodę) i zagruntowaniu ścian, można je potraktować jak każde inne niechłonne podłoże i docieplić tradycyjnymi systemami opartymi na mineralno polimerowych zaprawach klejących.

Grunty izolujące (odcinające) to preparaty gruntujące przeznaczone do izolowania nowych powłok od wpływu podłoża. Są stosowane wszędzie tam gdzie podłoże przeznaczone do renowacji nosi ślady zalania (wodą, kawą, herbatą), jest poplamione smołą, sadzami lub było użytkowane jako pomieszczenie dla palących i ściany są zażółcone lub ściany będą tynkowane materiałami, które mają tendencję do przebarwień podczas obróbki (tynki mozaikowe).

Przebarwienia na tynkach mozaikowych nie mają charakteru punktowego, występują raczej w postaci „chmur” w innym odcieniu. Bardzo często zdarza się w takim przypadku, że gruntowania izolacyjnego wymaga nowa płyta gipsowo kartonowa z powodu, mających tendencję do ekspansji na zewnątrz, resztek barwników z makulatury użytej do wykonania wierzchniej warstwy płyty G-K. Grunty izolujące występują z reguły w dwóch rodzajach: jako grunt z drobnymi wypełniaczami pod farbę (izolująca farba gruntująca) lub grunt wypełniony, o chropowatej strukturze pod tynki. Oczywiście jak każdy inny preparat gruntujący, grunty odcinające wyrównują i radykalnie obniżają chłonność podłoża, jednocześnie bardzo korzystnie wpływając na poprawę przyczepności. Grunty odcinające, mają konsystencję farby i ciężar właściwy ok. 1,3 kg/dm3.

JAK TO ROBIĆ?

Gruntowanie, mimo macoszego traktowania przez wykonawców, jest procesem bardzo ważnym, ponieważ w wielu przypadkach to od jego jakości zależy trwałość i ostateczny efekt. Przede wszystkim należy dokonać należytej oceny podłoża i dobrać odpowiedni grunt, a następnie w odpowiedni sposób go zaaplikować. Większość producentów preparatów gruntujących zaleca nakładanie gruntów za pomocą wałka lub pędzla, nie zaś natrysku. Malowanie pędzlem lub wałkiem, jako metoda kontaktowa, ma za zadanie dokładne rozprowadzenie gruntu po powierzchni oraz związanie ewentualnych luźnych cząstek. Ruchy pędzla lub wałka powodują „obtoczenie” większości luźnych ziaren w spoiwie gruntu i przytwierdzenie go do ściany. Nie zwalnia to oczywiście wykonawcy od dokładnego przygotowania ściany przed gruntowaniem (oczyszczenie, odpylenie) niemniej jednak pomaga w zminimalizowaniu ryzyka popełnienia błędu.

Każdy grunt powinien być pozostawiony do wyschnięcia na czas jaki określił producent preparatu w danych warunkach. W przypadku zastosowania gruntu w temperaturach niższych niż podane (przeważnie czas schnięcia podany jest dla temperatury ok. 20°C) czas ten należy wydłużyć, natomiast skracanie bez względu na warunki nie jest zalecane.

Bardzo często gruntowanie wydaję się być czynnością zgoła nieważną lub niepotrzebną, mnogość jednak rozwiązań w jakich „grunt to grunt” jest tak duża, że zawsze warto zwrócić uwagę na ten punkt. Dbałość o prawidłowe przygotowanie podłoża ma nie tylko ogromne znacznie dla trwałości powłok, ale również dla zużycia i wydajności materiałów oraz komfortu pracy, w takim więc aspekcie należy potraktować preparaty gruntujące jako bardzo ważne ogniwo w łańcuchu budowlanych zależności, również po to aby grunt nie stał się z powodu jego pominięcia ogniwem najsłabszym.

Artur Chonewicz

Autor: Hufgard Optolith - zobacz wizytówkę firmy